ظهور صغری

بسم الله الرحمن الرحیم

ظهور صغری

{مقدمه}

معنای ظهور صغری: فرضیه یا نظریه ظهور صغری بیان میکند همانطور که برای غیبت امام زمان دو زمان است یعنی غیبت صغری و کبری، برای ظهور هم به همین نحو ظهور صغری و کبری خواهیم داشت.

بنابر گفته محقق ارجمند حجت الاسلام رسول جعفریان: مساله ظهور صغری را دو گروه مطرح کرده اند، کلام ایشان در این زمینه چنین است:

دو گروه آن (مساله ظهور صغری) را طرح کرده‌اند. نخست دسته‌ای بدون توجه به انقلاب، بر این باورند که ظهور در حال وقوع است و شواهدی بر آن اقامه کرده نام آن را ظهور صغری نهاده‌اند. دسته دوم، ضمن این که از نظر زمانی متأخر از گروه اول بوده و این نظریه را که هیچ سابقه ای در باورهای مهدویت گرایانه شیعه ندارد، از دسته اول گرفته‌اند، آن را در ارتباط با انقلاب مطرح کرده، آن را مقدمه ظهور یا به عبارت خودشان ظهور صغری می‌نامند. آنچه در پی می‌آید اشاره به آن است که چه کسی این نظریه را مطرح کرده است. (yon.ir/KIg7G)

{ریشه تاریخی این گفتار}

اصطلاحی که از قدیم شیعه آن را از روایت های اهل بیت بدست آورده بود اصطلاح غیبت صغری و کبری بود؛ این اصطلاح چیزی نبود که منشا روایی نداشته باشد بلکه علما آن را از برخی روایات استفاده کرده بودند به عنوان مثال به این روایت توجه کنید (الکافی ج1 ص 340): امام صادق علیه السلام فرمودند: «لِلْقَائِمِ غَیْبَتَانِ‏ إِحْدَاهُمَا قَصِیرَةٌ وَ الْأُخْرَى طَوِیلَة ... الخ» یعنی برای قائم عج الله فرجه دو غیبت خواهد بود یکی کوتاه و دیگری طولانی... در این روایت و روایات مشابه بوضوح مساله غیبت صغری و کبری مطرح شده بنابر این نمی توان آن را ساخته و جعل دانست چرا که مثلا همین روایت برای زمان امام صادق علیه السلام و مدتها قبل از تولد امام زمان عج الله فرجه است.

اما اینکه در دوران معاصر چه کسی این مطلب را به صورت یک تئوری مطرح کرد و گسترش داد و در پی اثبات آن بر آمد شخصی است بنام آقای سید حسن ابطحی (متولد 1314ش) بود که وی در کتاب پرواز روح که شرحی بر زندگی استادش ملا آقا جان زنجانی است این را بیان کرد و خود نیز صریحا نوشت:

«شاید من به عنوان اوّلین کسى که «ظهور صغرى» را در کتاب «پرواز روح» از قول استاد اخلاقم مرحوم «حاج ملاّ آقاجان» مطرح کرده‏ام، مورد حمله‏ى بعضى از جهّال قرار بگیرم و شاید هم حقّ با آنها باشد، چون در کتب روایات و اخبار حرفى از آن به میان نیامده، ولی: چیزى که عیان است چه حاجت به بیان است»

به هر صورت ابراز این مسائل و مباحث مشابه آن سبب شد تا وی دو بار دستگیر شده و مورد جویی قرار گیرد. این شرح حال مبدع این تئوری که خود نیز معترف است حرفی زده که در روایات اشاره ای به آن ندارد.

{دلیل این گروه}

نکته ای که متسمسک برخی برای دامن زدن به این مساله بود این استحسان عقلی بود که نمی شود خدا امر مهمی مثل ظهور را بدون مقدمه و ناگهانی به وجود آورد بلکه نیاز به مقدمه دارد که همان ظهور صغراست. مثل خورشید که قبل از طلوع کم کم وارد فجر شده و سپس نور خود را نمایان می سازد.

صرف نظر از این گفتار، روایاتی وجود دارد که می توان این ادعا را رد کند. مثلا شیخ صدوق در کتاب کمال الدین روایتی را از امام هشتم ذکر میکند که فرمودند: (کمال ج2 ص 373) : «أَمَّا مَتَى فَإِخْبَارٌ عَنِ الْوَقْتِ فَقَدْ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص قِیلَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَتَى یَخْرُجُ الْقَائِمُ مِنْ ذُرِّیَّتِکَ فَقَالَ ع مَثَلُهُ مَثَلُ السَّاعَةِ الَّتِی‏ لا یُجَلِّیها لِوَقْتِها إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا تَأْتِیکُمْ إِلَّا بَغْتَةً.» یعنی: اینکه امام زمان کی ظهور می کند پس (بیان آن و تعیینش) بیان زمان برای ظهور است و پدرانم از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت کرده اند که گفته شد: ای رسول خدا قائم از نسل تو چه زمانی قیام میکند؟ پس فرمود: مثل قائم مثل قیامت است که جز خداوند آن را آشکار نکند، بر آسمانها و زمین سنگین باشد و جز به صورت ناگهانی دفعة به سوی شما نخواهد آمد. برای پی جویی مفصل تر مساله می توانید به لینک زیر مراجعه کنید: (yon.ir/tPHTW)

بنابر این اگرچه ظهور علائم و نشانه هایی دارد اما اینطور نیست که نشود به صورت ناگهانی رخ دهد و لذا همیشه حتی روز های هفته و ساعات مختلف باید منتظر بود و امید داشت که ممکن است ظهور واقع شود.

{معنای دیگر}

آنچه تا کنون گذشت معنایی بود که کمی مشهور است و دانسته شد ریشه صحیحی ندارد و در روایات هم اشاره ای نشده. اما معنای دیگری نیز برای ظهور صغری بیان شده که البته این معنا هم برخلاف غیبت صغری اصطلاحی روایی نیست اما ماخوذ از روایات است.

حجت الاسلام دکتر جواد جعفری که از محققین مهدویت هستند می فرمایند:

«البته اینکه تصریح به این مساله (ظهور صغری) در روایات شده باشد، چنین چیزی وجود ندارد و به لحاظ لغوی و عربی ما وقتی می گوییم غیبت صغری، غیبت کلمه مونت است، پس باید صفت صغری باشد. ولی ظهور در عربی واژه مذکر است. پس باید گفت ظهور اصغر و ظهور اکبر. بنابراین نشان می دهد که واژه ساختگی است و فارس زبان ها ساختند و در عربی بودنش دقت نکردند.

در روایات ما چنین چیزی مورد اشاره قرار نگرفته است. اینکه ابتدا یک ظهوری خواهد شد و بعد یک ظهور بزرگ تر و عام تر، منتهی از برخی از روایات چنین چیزی را می شود فهمید. مثل توقیع امام عصر(ع) به سموری و آخرین توقیعی که امام برای چهارمین نایب خاصشان نوشتند، در پایان توقیع آمده هر کس ادعای مشاهده کند. (که معمولا علما بر نیابت خاصه حمل کردند) قبل از صیحه آسمانی و قیام سفیانی او دروغ می گوید.

مفهوم آن می شود که بعد از صیحه آسمانی و بعد از قیام سفیانی که نشانه های حتمی ظهور و در 6 ماهه پایانی اتفاق می افتد، امام عصر(ع) نواب خاصی خواهند داشت که به عنوان نماینده به اطراف می فرستند و پیام آقا را می رسانند و اگر بعد از قیام سفیانی و ندای آسمانی کسی بگوید من امام را می بینم و رابط ایشان هستم، چنین امکانی وجود دارد.

برخی روایات می گویند بعد از اینکه به سفیانی خبر می رسد که امام از مدینه به مکه رفتند و سفیانی در تعقیب امام به مکه می رود، معلوم می شود که کسانی می دانند امام در مدینه هستند، امام ممکن است قبل از ایستادن در کنار خانه کعبه و شروع قیام با کسانی ارتباط داشته باشند و فرستادگانی را به اطراف بفرستد و هماهنگی کند و بعد قیام نمایند.

اگر چنین مسائلی را در نظر بگیریم، ممکن است که امام زمان(ع) فعالیت های ابتدایی کند و بعد در کنار کعبه بیایستند و قیام را شروع کنند که با این توضیحات باید در همان 4 ماهه قبل از ظهور باشد که ممکن است امام حرکت های نیمه ظاهری انجام دهد و بعد ظهور کامل اتفاق بیفتد.» لینک مطلب: (yon.ir/bB42Q)

{تکمیل بحث و روایات دیگر}

بنظر می رسد آنچه این محقق ارجمند به آن اشاره کرده نکته ای دقیق و موافق با روایات باشد، البته چنانچه خودشان هم تصریح کردند این تعبیر ربطی به آنچه دیگران گفتند و سبب انحراف شده ندارد.

مویدی که در ذهن نگارنده برای برداشت چنین چیزی از روایات است روایاتی است که مطلق قیام های قبل از قیام قائم را مردود می شمارد و آن را در زمره طاغوت قرار می دهد. برخی علما در ذیل برخی از این دست روایات نوشته اند اگرچه قیام کننده هدف حقی داشته باشد باز در زمره طاغوت است. (ر.ک: شرح کافی ملا صالح مازندرانی ج 13 ص 391)

از طرفی روایاتی است که امر به پیروی از یمانی می کند (حال آنکه یمانی قبل از ظهور  و همزمان با سفیانی قیام می کند.) این دو دسته روایات به این صورت جمع می شود که قیام یمانی طوری است که پیوسته به قیام امام زمان است و رخدادی متصل به آن است. چنانچه روایت هایی که امر به سکون و سکوت می کنند نیز به خروج سفیانی مغیا شده اند. (مغیا: غایت دار) (توجه کنید سفیانی و یمانی در یک زمان خروج می کنند).

به این روایت دقت کنید: امام صادق علیه السلام فرمودند(الکافی ج8 ص 264): «یَا سَدِیرُ الْزَمْ بَیْتَکَ وَ کُنْ حِلْساً مِنْ‏ أَحْلَاسِهِ‏ وَ اسْکُنْ مَا سَکَنَ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ فَإِذَا بَلَغَکَ أَنَّ السُّفْیَانِیَّ قَدْ خَرَجَ فَارْحَلْ إِلَیْنَا وَ لَوْ عَلَى رِجْلِکَ.» یعنی: اى سدیر! ملازم خانه‏ات باش، و چون پلاسى از پلاسهاى خانه‏ات باش و تا شب و روز آرامش دارند تو نیز آرام و ساکن باش (کنایه از اینکه مبادا دچار مدعیان دروغین مهدویت شوی و قیام های طاغوت های قبل از ظهور تو را بفریبد)، و چون به تو خبر رسید که سفیانى خروج کرده و لو پیاده به سوى ما کوچ کن.

این روایت نیز صریحا بیان می کند بعد از قیام سفیانی دسترسی های اجمالی به یاران حضرت ممکن خواهد شد. به هر صورت این معنا؛ چیزی نیست که آن دسته مشهور بیان کرده باشند.

در پایان به نقلی از حجت الاسلام کورانی اشاره می کنیم که از ایشان در مورد ظهور صغری پرسیدند:

«اینها رو درست کردند . نداریم ظهور صغری. " یظهر فی شبهه لیستبین امره "  7 ماه قبل از ظهور همان وقتیکه یمانی ظاهر می شود و حضرت ارجاع میدهد به یمانی، و خودش بین یارانش در ایران و عراق و ... حرکت میکند این را می گویند ظهور صغری. ظهور صغری یعنی امام سلام الله علیه را گاهی می بینند و نماینده ایشان هم یمانی ست که این را اسمش را گذاشتند ظهور صغری. وگرنه به این اسم نداریم، غیبت صغری و غیبت کبری داریم.» لینک ارجاع: (yon.ir/9BSs8)

ان شاء الله خداوند ما را از گمراهی های قبل از ظهور نجات دهد

ان شاء الله ظهور امام زمان زودتر محقق شود